Er is niets veranderlijker dan het weer (nou ja, misschien de mens). Na de vraag in de vorige column waar toch die ouderwetse winters blijven, kregen we een week volop sneeuw en daarna een week dusdanige vorst dat zelfs op het kanaal kon worden geschaatst. Vervolgens hebben we daarna al weer bijna zomerse temperaturen aangetikt en nu is het weer koud. Steeds weer anders dus.
Vastgesteld
Ook in die column gaf ik aan dat ik een vraag had neergelegd bij het Rijksmuseum te Amsterdam… Hoe zij hebben vastgesteld wie de personen zijn op het schilderij dat Kornelis Teenstra maakte in 1834.
Het Rijksmuseum antwoorde:
“Het schilderij is in 1948 door het Rijksmuseum gekocht van ene mijnheer De Zwart te Amsterdam. In onze documentatie wordt als eerste ds. De Kock genoemd als identiteit van de middelste man: Portret van de predikant Hendrick de Cock te Ulrum, met zijn vrouw, en zeven andere portretten.
De aanleiding hiervoor is een strook papier op de achterzijde van het paneel waarop met inkt geschreven staat: ‘Hendrik de Cock (Ulrum) 1834.’ Ik neem aan dat het werk zo is binnengekomen en als zodanig door de verkoper is geïdentificeerd. Wie de heer De Zwart is, weet ik echter niet.
Later is er onderzoek gedaan door drs. Y Botke die de identiteit van de geportretteerden vaststelt als de Groningse boer Douwe Martens Teenstra en Barber Hindriks Siccama en familieleden. Daarna zijn onze gegevens aangepast en wordt deze identificatie tot nader orde door ons gehanteerd”.
Op basis waarvan Botke dit heeft vastgesteld heb ik helaas tot dusver nog niet kunnen achterhalen.
Als u het wel weet, laat het mij a.u.b. weten! Misschien is het ‘toch anders’.
Toch anders
Bij mijn vraag aan het Rijksmuseum had ik ook een gedachtegang van mij meegestuurd. Dat ik me kon voorstellen dat het niet een (doden)portret was van diverse, in 1834 allang overleden familieleden van Douwe Martens. Maar een, ter gelegenheid van zijn terugkomst uit Suriname gemaakt, portret van (diens oudste zoon) Martens Douwes en zijn toen nog in leven zijnde familieleden met partners.
Maar het bleek ‘toch anders’.
In één van de stambomen op genealogieonline.nl was ik een Hidde Douwes Teenstra tegengekomen die als (half)broer van Marten Douwes stond gekoppeld. Bij nader onderzoek bleek mij dat deze Hidde hier ten onrechte stond. Hij (b)lijkt bij een heel andere Teenstra of Teernstra tak te horen.
De anderen
Op de zoektocht naar wie de anderen op het schilderij konden zijn ‘ontmoette’ ik ook Kornelis Douwes Teenstra. Een halfbroer van Marten, die ‘verwer’ van beroep was. Een schilderij van hem ‘Gezicht op Opende’, in 1856 zelfs bekroond, bleek te zijn gebruikt door de stichting Historische Kring Opende. Als omslag van een door hen uitgebracht boek over 200 jaar huizen en bewoners in Opende. De secretaris van de stichting, Jan Babois, bleek ook nog een aantal posters te hebben van het portret.
Een exemplaar hangt inmiddels, mooi ingelijst, in mijn ‘werkkamer’.
Van Babois ontving ik ook nog wat informatie over Hendrik Douwes Teenstra, die schoolmeester was geweest in Opende. Per brief 1876 deelde hij mee dat hij lid was geworden van de doopsgezinde gemeente te Surhuisterveen en zijn lidmaatschap van de hervormde gemeente opzegde. Niet onwaarschijnlijk is echter dat Hendrik, afkomstig uit een doopgezind gezin, dat al was. En alleen om de functie te kunnen krijgen van schoolmeester in het hervormde dorp, had gedaan alsof hij hervormd was. Net even wat anders dus.
Ik kwam ook in contact met Jan Dirk Gardenier. Zijn ouders hebben op de boerderij van Douwe Martens op het Ruigezand gewoond. Ik had al stukken gelezen over hun verbouwing van de boerderij, terug naar de oude stijl. Ook Jan Dirk gaf aan tot de interesse in de Teenstra’s te zijn aangestoken.
Op de website zuurdiek.nl staat ook veel info over de Teenstra’s. Van Schelto de Waard kreeg ik een kopie van een deel van de door Marten Douwes geschreven familiekroniek.
Familiekroniek
In de stambomen heeft inderdaad ook Marten niet ‘de halfbroer’ Hidde opgenomen. Opvallend genoeg echter ook niet Geertruida [1823-1826]. Waarvan wel de geboorte- en overlijdensaktes aangeven dat zij Marten Douwes’ eigen dochter is.
Was het niet belangrijk voor Marten om een overleden dochter in zijn stamboom op te nemen? Terwijl de opsomming wie er in zijn familie zijn overleden aan TBC wel belangrijk voor hem leek.
Als je de stambomen zo doorloopt zijn er erg veel kinderen jong overleden. Wat doet dat met ouders?
Het doet mij denken aan het boek (en film) ‘De as van mijn moeder’ (Angela’s Ashes). Waarin het overlijden van het eerste kind moeder in een depressie brengt, bij het overlijden van het zoveelste kind zegt ze tegen haar ander kind “schuif hem maar opzij, dan regelen we het morgenvroeg wel”. Kennelijk wordt het dan ‘toch anders’.
De sterkste overwint
Deze week sprak ik een zelfstandig ondernemer (nee, niet uit Ulrum) die ‘doodziek van de corona’ werd. Hij bedoelde niet dat hij zelf de ziekte had. Maar dat hij er zat van was. ‘Dat de hele economie kapot gaat door de maatregelen die de overheid oplegt. Bedrijven gaan failliet, de overheid belooft van alles, maar geeft niks om de zelfstandige.’ Aldus zijn zeggen viel hij voor diverse regelingen buiten de boot. Hij ging kapot. ‘Wat nergens voor nodig was, want zoveel zieken zijn er nou ook weer niet. En degenen die doodgaan waren toch al ziek of zwak. Ambtenaren en politici krijgen hun geld wel, en de farmaceuten verdienen nog meer dan ze al kregen.’
Het was niet aan mij om tegen zijn visie in te moeten gaan. Uiteindelijk mag iedereen zijn eigen mening hebben. Ik heb hem niet gevraagd wat de regering dan wel zou moeten doen. Want het leek me dat dat een lang gesprek zou kunnen worden en ook in zijn voordeel zou moeten uitvallen. Ik was nog wel even zo, dat ik hem vroeg of de regering dan niets had moeten doen. ‘Ja man, het is een natuurlijke selectie. De sterkste overwint’.
Stop met zeuren
De dag na dat gesprek vernam ik op het nieuws dat in Brazilië bijna 260.000 mensen waren overleden aan het coronavirus. Ruim 1900 mensen per dag. Bij een bijeenkomst met aanhangers heeft president Bolsonaro de Brazilianen opgeroepen “te stoppen met zeuren” en door te gaan met het normale leven. “Hoe lang wil je thuis blijven? Niemand houdt dat vol”.
Nederland 2021
O zeker. Met een wereldwijd probleem als overbevolking, een Nederland met problemen als toenemende vergrijzing, veel arbeidsongeschikten, werkloosheid, woningtekort, hoge zorgkosten en noem maar op, is een ‘natuurlijke selectie’ wel ‘een oplossing’.
Mijn moeder heeft als kind TBC gehad, haar vader is er aan overleden. Mijn vrouw heeft astma, mijn schoonvader gaat naar nierdialyse. Mijn buurman annex beste vriend heeft al 2x een hartoperatie gehad, vorige week was het weer even schrikken.
Ik ben toch wel benieuwd of betreffende zelfstandig ondernemer ook zulke mensen om zich heen heeft. Of dat hij er dan ‘toch anders’ over zou denken.
Jaap Tuma, secr. Stichting Ulrum 1834
Bronnen: Dr. Jenny Reynaerts, senior conservator bij het Rijksmuseum; genealogieonline.nl; stichting Historische Kring Opende; stichting Begraven op Sutherdicke; NOS.nl.