Het is een rare tijd, hoor je soms. En het wordt steeds raarder. Het is niet meer te begrijpen wat ze daar in Den Haag aan het doen zijn.
Vrijheid, gelijkheid, broederschap
In 1789 begon in Frankijk de revolutie. De koning die niet door wetten gebonden was en geen verantwoording was verschuldigd (een absolute monarchie) werd aan de kant gezet.
Evenals de macht en privileges van adel en geestelijkheid. Liberté egalite fraternité was de leus. Vrijheid gelijkheid broederschap.
Hetzelfde speelde in Nederland. Patriotten eisten meer medezeggenschap in bestuur (democratisering), daar tegenover stonden orangisten die de prins van Oranje trouw waren. Eise Eisinga, bekend van zijn planetarium, moest in 1787 als patriot vluchten uit Franeker. Hij kreeg opvang bij Marten Aedsges Teenstra, de opa van de ons bekende Marten Douwes. Eisinga vestigde zich in Visvliet tot hij in 1795 terug naar Franeker kon toen ook in Nederland met de Franse tijd een streep ging door de rechten van de borgheren e.d.
Eind juli 1830 voerde de middenklasse in Frankrijk een strijd tegen koning Karel X. Zij vonden zich teveel benadeeld. Na 3 dagen strijd trad de koning af. Zijn liberale opvolger werd wel door de burgerij geaccepteerd. Als gevolg van de geslaagde Juli-revolutie braken in de rest van Europa ook revoluties uit. België scheidde zich van ‘de Nederlanden’ af.
In 1832 was in Parijs de Juni-opstand. Dat was onder andere omdat voor de onderklasse economische verbeteringen nog niet merkbaar waren! Wat nou vrijheid gelijkheid en broederschap. 1789 lag kennelijk niet meer in het geheugen en zelfs de strijd van 1830 had geen structurele verbetering gegeven.
Victor Hugo verwerkte de juni-opstand in 1862 in zijn roman Les Misérables.
De al sinds 1985 succesvolle musical is in mei 2023 in Groningen te zien.
Wat mij betreft; een aanrader. Zowel qua verhaal als om de muziek en teksten.
Arm en rijk.
Ook een aanrader; in juni, juli, aug 2023 wordt in Veenhuizen weer de muzikale voorstelling Het Pauperparadijs vertoond.
Johannes van den Bosch wilde in 1818 voor de armen een plek waar zij een betere toekomst konden opbouwen. De rode draad in zijn denken en handelen was de economische verheffing van zowel de armen in Nederland en de boeren in de Javaanse desa’s als de slaven op de Surinaamse plantages. Ondanks zijn goede bedoelingen werden de Koloniën van Weldadigheid in Nederland, het ingevoerde Cultuurstelsel in de ‘Oost’ en zijn daadkracht tot afschaffing van de slavernij in de ‘West’ niet een succes.
Orde en tucht waren regel, zoals ook de tekst van een lied is van het theaterspektakel. Een ander lied geeft juist aan dat de ‘paupers’ ook ‘Iemand zijn’ wilden.
Slavenopstanden
Een slavenopstand in 1791 op Saint Domingue leidde een jaar later tot de afschaffing van de slavernij door de Franse kolonisator. Het bericht verspreidde zich snel binnen de Cariben, waar op andere eilanden ook revoltes uitbraken. Een oproer leverde in 1804 de onafhankelijke staat Haïti op.
In 1795 was op Curacao een grote slavenopstand onder leiding van Tula. Wikipedia: Hij protesteerde tegen het onrecht dat slaven door hun meesters werd aangedaan en streefde naar vrijheid en gelijkheid.
Den Heijer; pag 218: De vrije zwarte en gekleurde bevolking was, net als de slaven, geïnspireerd geraakt door het gelijkheidsideaal van de Franse Revolutie. Pag. In de eerste helft van de negentiende eeuw schaften Groot-Brittannië en Frankrijk de slavernij af, waardoor Suriname ingeklemd lag tussen twee plantagekoloniën zonder slaven.
Het is bijna niet te bevatten dat er niet veel grote opstanden zijn geweest. Tegenover één bemanningslid op een slavenschip stonden gemiddeld tien Afrikaanse slaven. Op plantages was de verhouding voor de planters en hun blanke opzichters nog een stuk ongunstiger. De samenstelling van de plantage bevolking bestond gemiddeld uit twee tot drei procent vrijen en voor het overige deel uit slaven. En toch waren er weinig grote verzetacties. Hoe was het mogelijk dat er zo weinig vrijen zoveel slaven in bedwang konden houden?
Veel vormen van verzet waren er wel, men wilde vrij zijn. Er was verzet op slavenschepen, op plantages, vluchtpogingen (marrons), zelfmoorden (ook een vorm van vrijheid). Maar vaak ging het om kleine verzetsgroepen die vrij gemakkelijk ‘hardhandig aangepakt’ konden worden.
Marten Douwes Teenstra ontpopte zich zoals u inmiddels weet tot een sterk voorstander voor afschaffing van de slavernij (abolitionist). Ook hij gebruikte vaak de gewetensvraag of een slaafgemaakte niet ook een mens en broeder is.
In de expositie zullen we diverse van Teenstra zijn uitspraken citeren. Héél veel treffende woorden heeft hij geroepen (geschreven), maar in die jaren geen gehoor op gekregen.
Teenstra
Ook een uitspraak van Teenstra in zijn boek Het kan verkeeren (1824) is noemenswaardig. Dat was dus nog de tijd dat hij als boer werkte in Nederland en nog niet in de Oost en West was geweest. Genoemd wordt dat men ‘weldra straks nog twee standen zal aantreffen: rijken en armen!’ Daarop toelichtend ‘Indien de middenstand vervalt, kunnen de rijken des te beter schitteren’.
Krantekoppen
In het nieuws de afgelopen dagen veel citaten vanuit de parlementaire enquete over de gaswinning in Groningen. Gedupeerden, bodemspecialisten, wetenschappers, vertegen-woordigers van gas- en oliebedrijven en een oud-minister werden gehoord. Er werd onder meer duidelijk dat de gaskraan na de zware aardbeving bij Huizinge niet werd dichtgedraaid omdat Shell en de NAM daar het nut niet van zagen. Bovendien werden decennialang de gevaren van de gaswinning niet erkend terwijl er wel voor werd gewaarschuwd.
Oud-toezichthouder Jan de Jong: ‘Ons verhaal werd belachelijk gemaakt’.
Oud-burgemeester Rodenboog na verhoor: ‘Ik was totaal machteloos’.
Van der Knoop, oud-voorzitter Groninger Bodem Beweging: ‘Dit komt niet meer goed’.
Oud-topambtenaar Jos de Groot: Gaswinning kon veel eerder omlaag, maar staatskas was belangrijker.
Waarom werd er na de beving bij Huizinge een recordhoeveelheid gas gewonnen? ‘Het was onderdeel van het businessplan van Gasterra’.
GasTerra-topman Gertjan Lankhorst; minister wilde na ‘Huizinge’ maximale winning uit Groningen.
Volgende week vrijdag 9 september wordt toenmalig minister Henk Kamp (VVD) van Economische Zaken verhoord. Dan mag hij zich verantwoorden en uitleg geven over waarom de gaswinning na Huizinge, ondanks waarschuwingen, toch zo hoog werd.
Een opstand van de elite tegen het volk
In de Telegraaf van 2 september 2022 in een column van voormalig minister Ronald Plasterk. Een opstand van de elite tegen het volk, staat boven het artikel. Met vervolgens dat bij revoluties de massa’s zich keren tegen de heersende elite. En dat het nu andersom is. Hij haalt een boek aan van Lasch (USA) die al in 1995 signaleerde ‘de elite die geld en informatie beheerst, die liefdadige instellingen en universiteiten bestuurt, die de culturele producties en het publieke debat in de hand heeft, is zelf het geloof in de westersche beschaving verloren. De elite laat de middenklasse in de steek, verdeelt het land en verraadt de democratie.’
Plasterk haalt voorbeelden aan een Groen Links wethouder voor 100 huisgezinnen het door GL bepleite CO2 budget opmaakte met zijn gezinsvakantie naar Amerika. Geeft aan dat volgens D66 de boze boeren rijke ondernemers zijn met megastallen. Noemt dat het NRC, spreekbuis van de elite, schrijft dat het CDA niet is staat is het boerenrapalje op trekkers te isoleren en polderclubs als de LTO te disciplineren. Oftewel, dat het NRC volksvertegenwoordigers erop aanspreekt dat het hun taak is om hun achterban te disciplineren. De elite gaat op vliegvakantie en vindt tegelijk dat de andere mensen zouden moeten consuminderen.
Om vervolgens te concluderen; ‘de elite pikt het niet langer naar de pijpen van het electoraat te dansen, en zet alle middelen in om te zeggen: het moet zoals wij bedacht hebben!
Ik snap het niet. Volgens encyclo.nl is electoraat; “alle mensen die mogen kiezen samen.” Dus de elite pikt het niet om naar de pijpen van de burgers te dansen, lees ik dan. Ik denk dat de kop ‘Een opstand van de elite tegen de regering/politiek’ passender was. Maar ‘of je nou door de kat of door de hond gebeten wordt blijft hetzelfde’ is een slogan waar ik mee opgegroeid ben.
Ter overweging blijft:
Is de man met geld (de elite) tegen het volk? de bevolking, de gewone man.
Is de elite tegen de politiek?
Is de gewone man tegen de politiek?
Is de politiek tegen de gewone man?
Is de politiek tegen de man met geld?
Is de gewone man tegen de man geld?
Wil de elite een absolute monarchie zijn?
Ik weet het niet. Ik heb denk ik alle versies al wel eens voorbij zien komen. Dus is iedereen tegen iedereen? Schijt aan iedereen, ikke-ikke, alleen geld is belangrijk. Is dat het?
De NAM bleef boren.
De minister wilde maximale winning.
Hoe hard er ook werd geroepen, er werd niet geluister.
In ieder geval;
Wat nou vrijheid, gelijkheid, broederschap.
En wie is de gewone man? Het volk. Jan modaal? De minima? Aan de woorden van Marten Douwes denkend; blijft er nog wel een Jan modaal? Is er straks alleen nog een arm en rijk? Plasterk sluit zijn opinie af met ‘het beste zou zij als volksvertegenwoordigers weer het volk gaan vertegenwoordigen’.
Nou, dat lijkt mij ook een goed plan!
Bronnen:
Wikipedia, De Telegraaf, 2-9-2022 pag T9. Henk den Heijer, Nederlands slavernijverleden, rtvnoord.nl/nieuws.
Jaap Tuma