expositie Marten Douwes Teenstra: En toch zal ik!

Van 5 mei 2023 tot 1 juli 2023 wordt in Ulrum een expositie met aanverwante activiteiten georganiseerd rond Marten Douwes Teenstra. Over deze bijzondere,  maar veel te onbekend gebleven, herenboer / kolonist / schrijver uit het Groningerland is veel te vertellen. Hij ontpopte zich tot strijder op diverse gebieden.

In deze expositie zal vooral zijn rol als voorstander van de afschaffing van de slavernij (abolitionisme) worden getoond. Al ver voor het uitkomen van De hut van oom Tom (1853) en Max Havelaar ( 1860) veroordeelde Teenstra zonder terughoudendheid in woord en geschrift  de slavernij.  Onder andere in zijn boeken ‘De vruchten mijner werkzaamheden’ (3 delen) vanaf 1828.  Zijn scherpe tong en pen bezorgden hem een ‘functie elders’; de ambtenaren en plantagehouders te Suriname konden zijn kritieken niet waarderen. 

In 1833 was hij in Paramaribo al gewaarschuwd tegen het uitgeven van een boek over de executie van de gevluchte slaven Cojo, Mentor en Present die levend werden verbrand. En toch zal ik het boekske uitgeven, was Teenstra zijn reactie op het dreigement.  In 1834 werd hij ontslagen en keerde hij terug naar Nederland.  

Hij vestigde zich bij zijn gezin in Ulrum, net op het hoogtepunt van de kerkelijke twisten rond de Afscheiding. Ruim 100 jaar later bleek Teenstra de schrijver te zijn geweest van het meest opruiend pamflet uit dat jaar. Tot aan zijn dood is hij tegen de ‘Cocksianen’ aan blijven trappen.  Ook over bijgeloof schreef hij diverse boeken.  In Nederland bracht hij het boek over Cojo e.a. opnieuw uit, nu zonder censuur. Ook in latere boeken, met name in 1842 en 1844, schreef hij felle woorden over de slechte behandeling van de zwarte medemens.  Pas na het uitkomen van het boek Slaven en vrijen onder de Nederlandse wet in 1854 van baron Van Hoëvell ontstond in Nederland een breder draagvlak voor afschaffing van de slavernij.  Waar Teenstra in 1855 en 1856 weer met boeken op inhaakte. In de periode 1844-1862 stuurde Teenstra ook diverse verzoekschriften aan de Tweede Kamer.  

Teenstra heeft de afschaffing van 1863 nog mogen meemaken. In 1864 overleed hij. Hij is begraven op het oude kerkhof aan Snakkeburen te Ulrum.

De start en einddatum van de expositie is met een duidelijke verwijzing; naar de vrijheid. 5 mei (Bevrijdingsdag) zal iedereen duidelijk zijn. 1 juli (Keti Koti) is de dag waarop in 1863 de kettingen van de slaven werden gebroken.  Wel moesten de voormalig slaafgemaakten nog 10 jaar blijven werken op de plantages en was de echte afschaffing dus per 1 juli 1873. In 2023 is dit dus precies 150 jaar geleden.